Hiszpania jest krajem niezwykle różnicowanym pod względem językowym. Oprócz standardowej wersji języka hiszpańskiego, nazywanego także kastylijskim, najbardziej znanym językiem na Półwyspie Iberyjskim jest język kataloński. Pozostaje on w użyciu przez obywateli Andory, a także przez mieszkańców hiszpańskich wspólnot autonomicznych: Balearów, Walencji i Katalonii.
Hiszpański i kataloński – dlaczego tak wiele różnic? Odpowiadają pedagodzy odpowiadający za naukę hiszpańskiego w Krakowie
Każdy uczący się hiszpańskiego po przeczytaniu krótkiego tekst po katalońsku od razu widzi liczne różnice pomiędzy tymi dwoma językami. Kataloński wyodrębnił się w IX wieku, a bazą jego powstania była łacina ludowa, z której wykształciły się języki romańskie. Na przestrzeni lat status katalońskiego zamiennie tracił i zyskiwał na swej ważności, aż do okresu dyktatury generała Franco, gdy rozpoczęto nagminne prześladowania kultury katalońskiej. Po upływie okresu dyktatury w Hiszpanii język kataloński przeżył w niej odrodzenie. Przyznano mu rangę języka urzędowego, wprowadzono jego naukę w szkołach oraz rozpoczęto intensywną popularyzację kultury katalońskiej.
Kataloński w Hiszpanii
Dlatego dzisiaj język kataloński, oprócz kosmopolitycznej Barcelony, jest najczęściej stosowanym językiem na terenie wyżej wymienionych regionów. Kataloński różni się również on od standardowego hiszpańskiego na poziomie wymowy i słownictwa. W języku hiszpańskim wymowa jest niemal fonetyczna, to znaczy słowa czyta się tak, jak się je pisze. Tymczasem w katalońskim jest inaczej, a do tego większość słów brzmi niezwykle szorstko. Katalończycy wymawiają również głoskę ‘z’ (w hiszpańskim dźwięk ten jest zbliżony do angielskiego /th/) oraz posiadają literę przybliżoną wymową do naszego ‘ł’, która w kastylijskim nie występuje. Język kataloński wyróżnia się także obecnością zbitek spółgłoskowych takich jak ‘ts’ czy ‘gts’. Z kolei przyglądając się słownictwu katalońskiemu, widzimy, że na pewno nie jest ono ukształtowane na bazie hiszpańskiego, lecz bardziej czerpie ze wspólnego rdzenia wszystkich języków romańskich. Wiele słów z katalońskiego to mniej lub bardziej wierne odwzorowania z leksykonu języka francuskiego, włoskiego czy portugalskiego.
Hiszpański i kataloński — różnice na poziomie słownictwa
Słownictwo katalońskie jest odmienne od kastylijskiego, choć – jak już wcześniej zostało wspomniane – korzystają one ze wspólnej bazy, jaką jest łacina. Różnice są jednak widoczne nawet w słownictwie opisującym rzeczy z najbliższego otoczenia. Hiszpańskie słówka takie jak silla (krzesło), limpio (czysty), sucio (brudny), piso (mieszkanie), ventana (okno) czy mesa (stół) w języku katalońskim mają swoje następujące odpowiedniki: cadira, net, brut, terra, finestra, taula.
Odmienności na poziomie wymowy
Wiele różnic pojawia się również w zakresie fonetyki. Przykładowo w języku katalońskim występuje aż osiem samogłosek, które na dodatek mogą być otwarte, zamknięte lub neutralne w zależności od tego, gdzie pada akcent. Tymczasem w języku hiszpańskim spotkamy się jedynie z pięcioma samogłoskami, których wymowa jest taka sama niezależnie od miejsca padania akcentu. Intonacja w obu językach jest również zupełnie inna.
Odmienny zapis
W języku katalońskim widać liczne podobieństwa do innych języków na przykład w zakresie pisowni. W mowie używanej przez mieszkańców Katalonii podobnie jak w języku francuskim występuje tzw. c z cedyllą, czyli ç, jakiego nie uświadczymy w żadnym innym języku Półwyspu Iberyjskiego. Ponadto w katalońskim występują dwu- a nawet trójznaki, które nie są obecne w hiszpańskim. Należy do nich między innymi „tg”, „tl”, „tj” czy „ig”.
Czy warto uczyć się katalońskiego?
Chociaż językiem hiszpańskim posługuje się niemal czterdzieści razy więcej osób niż katalońskim (ok. 400 milionów vs 11 milionów użytkowników), to nauka tego drugiego może być niezwykle ciekawym doświadczeniem. Język kataloński nie jest bowiem aż tak trudny, a znajomość innych języków romańskich ułatwi jego przyswojenie. Dzięki znajomości katalońskiego można lepiej zrozumieć kulturę północnych regionów Hiszpanii, a także być na bieżąco z sytuacją polityczną, jaka panuje w kraju. Znajomość katalońskiego stanowi również najprostszą drogę do serca każdego Katalończyka. Dobrze również łączyć poznawanie tych języków — np. rozpoczynając naukę hiszpańskiego w Krakowie w naszej szkole.
Jak uczyć się języka Katalończyków?
Chociaż materiały do nauki katalońskiego nie są tak zróżnicowane jak w przypadku hiszpańskiego, to z roku na rok na rynku pojawia się coraz więcej książek i kursów. Najlepszym rozwiązaniem pozostaje jednak zapisanie się na zajęcia u nauczyciela lub w szkole językowej.